Model polaryzacyjno-dyfuzyjny

W USA wyrównywanie dysproporcji regionalnych trwało około 170 lat. Amerykański i azjatycki model rozwoju polegał na implementacji agresywnej polityki liberalnej oraz tworzeniu silnych wysp wzrostu i centrów prosperity. W ten sposób powstawały metropolie, które generowały wzrost gospodarczy w promieniu setek kilometrów.

Model ten składa się z dwóch etapów:

1. Podziału, w ramach którego wyodrębniają się tereny biedne i bogate, a dysproporcje między nimi rosną, co prowadzi do migracji.
2. Dyfuzji, czyli stopniowego wyrównywania poziomów życia i konwergencji pomiędzy regionami. Mieszanie poziomów życia prowadzi do ich wyrównywania, a migracje przekładają się na transfery finansowe z ośrodków bogatszych do biedniejszych.

Aby model ten mógł zaistnieć, konieczne jest spełnienie kilku warunków:

Mobilność społeczna

Historia ludzkości to ewolucyjne przejście od świata losu, w którym życie było zdeterminowane przez przestrzeń, do świata wyboru, w którym człowiek może decydować o miejscu nauki, pracy i zamieszkania. Kluczowym czynnikiem jest mobilność społeczna, czyli zdolność do migracji i transformacji branżowych.

Infrastruktura komunikacyjna

Do powstania mobilnego społeczeństwa potrzebne są narzędzia mobilności, które pozwolą pokonywać ograniczenia przestrzenne. Rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej generuje wzrost gospodarczy poprzez inwestycje w budowę połączeń i tworzenie nowych miejsc pracy, a także poprzez dawanie społeczeństwu instrumentów mobilności.

Dzięki temu można mieszkać na prowincji, a pracować dla korporacji w metropolii. Współcześnie wiele aktywności odbywa się poza przestrzenią, za pomocą łączy teleinformatycznych, co relatywizuje pojęcie granic.

Innowacje

Rozwój polaryzacyjno-dyfuzyjny generuje innowacje. Rozbudowa infrastruktury wymaga postępu technicznego, a mobilne społeczeństwo potrzebuje narzędzi interaktywnej komunikacji. W społeczeństwie sieciowym informacja staje się najważniejszym kapitałem, co tworzy presję na innowacje w dziedzinach informatycznych i pokrewnych.

Kluczową rolę odgrywają metropolie, które są nie tylko centrami biznesowymi, ale przede wszystkim technopoliami, czyli silnie zurbanizowanymi ośrodkami wspierającymi nowoczesne technologie i generowanie innowacji.

Własność a mobilność

Ważnym kryterium mobilnego społeczeństwa jest elastyczna struktura społeczna, a konkretnie forma prawna użytkowania mieszkań. Własność nieruchomości może ograniczać mobilność przestrzenną i finansową. W Polsce sektor dewelopersko-bankowy promuje własność, co ogranicza mobilność. Potrzebna jest zmiana z własności na wynajem, aby zwiększyć elastyczność w penetrowaniu rynków pracy.

Synergie metropolii a rozwój zrównoważony

Wielkie metropolie tworzą kombinację czynników urbanistycznych, industrialnych, technicznych, społecznych i biznesowych. Dzięki synergiom generują silne oddziaływanie grawitacyjne. Małe ośrodki nie są w stanie stworzyć podobnych synergii.

Rozwój zrównoważony jest trudny do osiągnięcia w małych ośrodkach z powodu zapaści demograficznej, niskiego poziomu wykształcenia i exodusu do wielkich miast. Jest to raczej atrakcyjna formuła publicystyczna niż realny model rozwoju.

Wyzwania dla Polski

Raport „Polska 2030” z 2009 roku zakładał implementację modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego, ale w polskich warunkach istnieją cztery główne mankamenty:

1. Niewystarczająco rozbudowana infrastruktura komunikacyjna.
2. Niewielkie promieniowanie wzrostu gospodarczego z metropolii.
3. Polityka mieszkaniowa promująca własność.
4. Deficyt innowacji i niedostosowanie szkolnictwa do potrzeb rynku pracy.

Podsumowanie

Brakuje spójnej wizji rozwoju społeczno-gospodarczego. Doświadczenia innych państw pokazują, że model polaryzacyjno-dyfuzyjny jest najkrótszą drogą do dobrobytu. Polska potrzebuje konsekwentnej polityki, inwestycji w infrastrukturę, promocji wynajmu mieszkań oraz wspierania innowacji, aby w pełni wykorzystać potencjał tego modelu i zbudować silne, polskie technopolie.